Đối phó với những kẻ thao túng người khác

Giữ vững lập trường

Những kẻ thao túng thường sử dụng các kỹ thuật tinh vi để kiểm soát bạn.

Đó là kết thúc một tuần khó khăn và Lam không thể chờ đợi thêm nữa để về nhà và dành cả buổi tối với gia đình. Đột nhiên, Sếp cô, Khang bước vào văn phòng cô, ngồi xuống và thở dài.

“Hôm nay trôi qua thật nhanh”, Khang nói “Mẹ tôi mới tới thị trấn, nhưng có vẻ như hôm nay tôi phải làm muộn để kịp báo cáo hàng quý của chúng ta. Thật xấu hổ, bởi tôi đã đặt chỗ cho bữa tối và chúng tôi không có nhiều thời gian bên nhau.”

“Thật tệ,” Lam nói, cảm thấy không thoải mái.

“Lần cuối cùng cô xử lý bản báo cáo hàng quý, cô đã hoàn thành nó chỉ trong vài giờ”, Khang tiếp tục, nhìn Lam. Sau đó cúi xuống gần cô hơn. “Ồ  và trong khi tôi ở đây, tôi muốn cho cho cô biết là tôi sẽ họp với HR vào tuần tới để thảo luận xem có nên tăng lương cho cô hay không”.

“Wow, cảm ơn, Khang, tôi có thể hoàn thành báo cáo hàng quý này cho anh…”

Trong trường hợp này, rõ ràng là Khang đã thao túng Lam. Tuy nhiên, hình thức tinh vi này, có thể khiến chúng ta cảm thấy bối rối, đau đớn và mù quáng, không phải lúc nào cũng dễ dàng phát hiện.

Trong bài này, chúng ta sẽ xem xét về hành vi thao túng chi tiết hơn và thảo luận xem làm thế nào để xác định và đối phó với những người thao túng.

Thao túng là gì?

Theo giáo sư Len Bowers, thao túng xảy ra khi ai đó sử dụng sự lừa dối, ép buộc, gian lận hoặc sợ hãi để có được thứ họ muốn từ người khác.

Nó khác với tạo ảnh hưởng lành mạnh, bởi những kẻ thao túng chỉ quan tâm đến bản thân mình – họ không để ý tới nhu cầu của người khác. Khi bạn tạo ảnh hưởng đến người khác một cách công bằng, bạn không sử dụng chúng cho mục đích riêng của mình. Thay vào đó, bạn thuyết phục họ nhìn nhận quan điểm của mình, đồng thời thừa nhận nhu cầu và cảm xúc của họ.

Tại sao lại thao túng người khác?

Có nhiều lý do khiến ai đó thao túng người khác.

Về cơ bản, họ có thể thiếu kỹ năng hoặc sự tự tin để gây ảnh hưởng và thuyết phục người khác một cách hợp pháp, vì vậy họ sử dụng các thủ thuật lừa dối để có được điều mình muốn.

Tuy nhiên, thường có những động cơ khác phức tạp hơn. Trong cuốn sách năm 2004 của mình,“Who’s Pulling Your Strings? How to Break the Cycle of Manipulation and Regain Control of Your Life” Tiến sĩ Harriet B. Braiker xác định kẻ thao túng người khác:

• Muốn có được thứ mình muốn bằng mọi giá
• Nhu cầu về quyền lực và thẩm quyền trong mối quan hệ của họ. (Điều này có thể xuất phát từ lòng tự trọng thấp.)
• Muốn có cảm giác kiểm soát – môi trường và hành động của người khác. Khi họ không có điều này, họ có thể lo lắng.

Xác định một người thao túng

Họ thường thông minh và giỏi tấn công người khác để có được điều mình muốn. Họ cũng có tay nghề cao về khả năng lừa dối, mà có thể khiến nó khó bị phát hiện ngay lần đầu tiên.

Giáo sư Bowers đã tiến hành hơn 100 cuộc phỏng vấn với các y tá pháp y và lập một danh sách 5 hành vi thông thường của kẻ thao túng:

1. Thuyết phục một cách ép buộc: Những người thao túng có thể sử dụng  hối lộ hoặc đưa ra phần thưởng hoặc lý do khác để có được thứ họ muốn. Họ cũng có thể bắt nạt người khác. Có thể bao gồm đe dọa, thách thức và yêu cầu và nó có thể bằng lời nói, cảm xúc hoặc hành động.
2. Điều khiển: Họ có thể điều khiển ai đó vào mối quan hệ với mình bằng cách nịnh bợ, thân mật hoặc cảm thông, từ đó có được thứ mình muốn trong tương lai.
3. Lợi dụng quyền lực: Họ có thể sử dụng hệ thống phân cấp hoặc cơ cấu quyền lực làm suy yếu vị trí của những người họ muốn kiểm soát.
4. Gian lận: Người thao túng có thể nói dối người khác, căm ghét họ hoặc khai thác sự tin tưởng của họ.
5. Mâu thuẫn: Họ có thể tạo ra mâu thuẫn bằng cách ép mọi người chống lại nhau. Họ thường sử dụng các điểm yếu hoặc mâu thuẫn hiện có trong một nhóm.

Trong cuốn sách năm 2010 của mình, “In Sheep’s Clothing: Understanding and Dealing With Manipulative People“ Tiến sĩ George K. Simon mô tả các hành vi bổ sung chứng minh cho hành vi thao túng thường thấy là:

• Nói dối bằng cách bỏ qua: Người thao túng có thể che dấu một phần quan trọng của sự thật.
• Chuyển hướng: Họ có thể thay đổi chủ đề một cách đột ngột để tránh thảo luận về chủ đề đó hoặc trả lời câu hỏi.
• Chối bỏ: Người thao túng có thể phủ nhận rằng họ không làm điều gì sai.
• Hợp lý hóa: Họ cố gắng biện minh hoặc giải thích cho hành vi của mình
• Giảm thiểu: Đây là sự pha trộn tinh tế của sự phủ nhận và hợp lý hóa. Người thao túng thường làm giảm mối quan tâm của người khác về hành vi của họ.
• Tội lỗi: Họ cố gắng thể hiện “cảm giác tội lỗi”. Chẳng hạn như sử dụng ngôn ngữ cơ thể hoặc giọng nói, ví dụ bằng cách nói những điều làm cho mọi người cảm thấy thật tồi tệ.
• Làm xấu hổ: Họ có thể mỉa mai người khác, tăng cường quyền lực với nạn nhân.
• Bỡn cợt với nạn nhân: Họ cố gắng làm cho người khác cảm thấy thương cảm hoặc từ bi đối với họ, từ đó có được điều mình muốn.

Từ “In Sheep’s Clothing: Understanding and Dealing With Manipulative People” của George K. Simon.

Chú thích:

Một số người có thể sử dụng các chiến thuật này một cách vô thức, đặc biệt nếu họ tiếp tục có được những điều mình muốn.

Làm thế nào để đối phó với những người thao túng

Là một nạn nhân của hành vi thao túng, bạn thường khó chịu và mệt mỏi về tinh thần, đặc biệt là nếu nó xảy ra nhiều lần. Sử dụng 5 chiến lược này để ngăn chặn:

1. Xác định điểm yếu của bạn

Thao túng thường giỏi trong việc “đọc” mọi người. Họ tìm kiếm những điểm yếu cụ thể mà họ có thể khai thác.

Tiến sĩ Simon xác định những đặc điểm sau đây có thể khiến bạn dễ bị thao túng hơn:

• Bạn mong muốn làm hài lòng những người khác, mà không tính đến nhu cầu bản thân
• Bạn không tin rằng người khác sẽ thao túng hay làm hại bạn.
• Bạn tìm lý do để tha thứ cho hành vi tồi tệ của mọi người
• Bạn có sự tự tin và lòng tự trọng thấp.
• Cảm xúc của bạn phụ thuộc vào người khác.

Liệu bạn có bất kỳ đặc điểm nào trong số này. Sau đó nghĩ xem bạn có thể làm gì để đối phó với chúng. Ví dụ, bạn có thể xây dựng sự tự tin và phát triển một vị trí kiểm soát từ bên trong, từ đó bạn tự tin hơn về khả năng kiểm soát cuộc sống của mình.

2. Tìm ra người thao túng tiềm năng

Điều quan trọng là xác định xem ai có khuynh hướng thao túng. Nhận thức là bước đầu tiên để tránh nó.

Xem xét các hành vi mà chúng tôi đã nêu bật ở trên và chú ý tới những người:

• Muốn làm theo cách riêng của họ, mọi lúc.
• Không chấp nhận việc ai đó từ chối
• Không ngại làm bất cứ việc gì để thành công.
• Bào chữa cho hành vi gây tổn thương hoặc gây tổn hại.
• Thường làm bạn cảm thấy có lỗi.
• Hành động khác nhau với những người khác nhau

Trong khi bạn không thể tránh khỏi những người này hoàn toàn, thì bạn vẫn có thể bản thân.

Đồng thời, hãy dành thời gian lắng nghe những người này và xem họ hành xử thế nào. Bạn có thể tìm hiểu các chiến thuật khi bạn chú ý tới điều họ nói và làm – cũng như những điều họ không nói và không làm. Khi bạn hiểu vũ khí và chiến lược mà họ sử dụng, bạn có thể lẩn tránh họ, cười vào mặt họ hoặc đối mặt với họ.

3. Quyết đoán

Khi nghi ngờ ai đó đang cố gắng thao túng mình, hãy quyết đoán – điều này có nghĩa là bạn đứng lên vì lợi ích của chính bạn, trong khi vẫn tôn trọng nhu cầu của anh ta.

Trước tiên, xem người khác nhìn nhận tình huống ra sao. Sau đó, thể hiện nhu cầu của bạn một cách trực tiếp – bạn sẽ thể hiện thế mạnh và sự tự tin khi cụ thể về điều mình muốn.

Hãy trực tiếp và kiên trì và sử dụng các câu lệnh “Tôi” để tránh những lời nói chung chung và những cáo buộc. Ví dụ, bạn có thể nói, “Tôi sẽ cảm thấy bị lợi dụng nếu tôi làm điều đó” thay vì, “Bạn đang lợi dụng tôi!”

Người thao túng thường sẽ thay đổi mục tiêu hoặc sử dụng các chiến thuật trốn tránh khác khi bạn đối mặt với họ. Ví dụ: nếu bạn từ chối yêu cầu, họ có thể gợi ý một cuộc gặp khác để thảo luận lại sau.

Mẹo 1:

Có thể rất dễ khiến bạn tức giận, tự vệ hoặc thất vọng khi ai đó thao túng mình, đặc biệt nếu hành vi này vẫn tồn tại theo thời gian. Học cách quản lý cảm xúc, từ đó bạn có thể khẳng định mình rõ ràng và hiệu quả.

Mẹo 2:

Trong khoảnh khắc này, có thể khó xác định xem ai đó có thực sự thao túng bạn hay không. Nếu không chắc chắn, hãy dành một chút thời gian suy nghĩ về tình hình, nhờ đó bạn có thể tìm ra cách phản ứng.

4. Xác định và thiết lập giới hạn cá nhân

Hãy suy nghĩ về loại hành vi bạn sẽ và không dung thứ cho người khác. Thiết lập ranh giới như thế này cho phép bạn cung cấp hỗ trợ khi họ cần, nhưng không cho phép họ lợi dụng bạn.

Nghĩ xem người khác thao thúng bạn ra sao trong quá khứ và điều họ muốn từ bạn. Bạn sẽ chịu đựng bất kỳ hành vi nào trong số này một lần nữa hay bạn muốn “vạch rõ ranh giới”?

Có thể hữu ích khi giữ một cuốn nhật ký ghi lại những suy nghĩ của bạn khi trải qua quá trình này. Viết ra ranh giới mà bạn cảm thấy thoải mái, củng cố nó trong tâm trí và đưa ra một lối thoát lành mạnh cho cảm xúc của bạn.

5. Giữ tập trung

Khi bạn đứng lên vì chính mình, những người thao túng có thể sử dụng các thủ thuật lẩn tránh hoặc đa dạng khác khiến bạn nhầm lẫn, làm suy yếu quyết định của bạn hoặc ném bạn xuống.

Đừng để họ làm bạn sao lãng. Hãy tập trung vào vấn đề mà bạn muốn giải quyết.

Đối đầu với kẻ thao túng

Nếu có bất kỳ kẻ thao túng nào trong nhóm, bạn có thể phải đối chất với hành vi của họ, nếu nó ảnh hưởng tiêu cực đến nhóm và sứ mệnh của nó.

Khi làm việc này, là một cơ hội tốt để họ nhìn nhận hành vi của mình hoặc tỏ ra tức giận với lời cao buộc. Họ cũng có thể cố gắng thay đổi trách nhiệm (lên bạn hoặc người khác) hoặc hợp lý hóa hành động của mình. Thực hiện các kỹ năng giải quyết xung đột, quản lý những tình huống như thế này hiệu quả và sử dụng kịch bản phân vai tập luyện trước nếu bạn cảm thấy lo lắng. Bạn cũng cần lưu ý tới các hành vi mà bạn đã quan sát, trước khi đối chất với họ.

Nói chuyện với họ một cách riêng tư. Họ có thể không biết hành động của mình ảnh hưởng thế nào tới những người xung quanh, vì vậy tiếp cận cuộc trò chuyện này một cách tế nhị.

Hãy cụ thể về cách mà họ làm tổn hại tới đội nhóm. Ví dụ, thay vì nói, “Bạn là người thao túng” bạn có thể nói, “Tôi cảm thấy không thoải mái khi bạn đe dọa mọi người như thế.”

Sau đó hãy nói rõ, hành vi của họ phải thay đổi. Xem xét sử dụng thỏa thuận hiệu suất, giữ họ có trách nhiệm về điều này.

Ngoài ra, đảm bảo họ có sự hỗ trợ và nguồn lực cần thiết để thay đổi hành vi của mình, bao gồm huấn luyện một cách thích hợp giúp họ giải quyết nguyên nhân cơ bản gây nên hành động của mình. Ví dụ, họ có thể cần đào tạo để tăng ảnh hưởng và quyền lực một cách hợp pháp. Bạn thậm chí có thể cần phải khuyến khích họ tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia, nếu điều này là cần thiết.

Những điểm chính

Những người thao túng sử dụng sự lừa dối, ép buộc để có được điều mình muốn và duy trì quyền lực trong các mối quan hệ.

Bạn có thể đối phó với họ bằng cách xác định điểm yếu của mình khiến họ lôi kéo và bằng cách nhận ra hành vi thao túng. Nếu ai đó đang thao túng bạn, hãy quyết đoán và thiết lập ranh giới cá nhân, từ đó bạn biết điều gì chấp nhận được.

Nếu cần phải đối mặt với những người thao túng, hãy xác định những hành vi tiêu cực mà bạn đã quan sát được và cụ thể về ảnh hưởng của nó tới đội nhóm.  Ngoài ra, giữ họ có trách nhiệm và đảm bảo họ có sự hỗ trợ cần thiết để thay đổi.