Làm thế nào xây dựng hệ thống Tạo động lực trong doanh nghiệp?

• Người ta đến với bạn vì củ Cà rốt.
• Người ta nghe lời bạn vì cây Gậy.
• Nhưng họ nhiệt tình cống hiến là vì Cảm hứng.

Có nhiều phương pháp tạo động lực, nhưng suy cho cùng, nhân viên của bạn hành động vì 3 nguồn động lực chính:

1. Sợ hãi: Nhân viên hành động để tránh xa điều gì đó.
2. Ham muốn: Nhân viên hành động để đạt được điều gì đó.
3. Cảm hứng: Nhân viên hành động vì họ muốn khám phá điều gì đó mới mẻ hoặc muốn đóng góp vào điều gì đó lớn lao hơn bản thân họ.

Các doanh nghiệp thường sử dụng 3 phương pháp để khai thác 3 nguồn động lực này:

• cây Gậy (kỷ luật, hình phạt…) để khai thác nguồn động lực Sợ hãi của nhân viên.
• củ Cà rốt (lương, thưởng, phúc lợi, cơ hội phát triển…) để khai thác nguồn động lực Ham muốn của nhân viên.
• Cảm hứng (văn hóa, lãnh đạo, sứ mệnh, tầm nhìn, chiến lược, mục tiêu, sáng kiến…) để khai thác nguồn động lực cảm hứng của nhân viên.

Những năm 2007 – 2009, khi tôi làm tuyển dụng, trải qua rất nhiều cuộc đàm phán để thu hút nhân tài. Tôi phát hiện ra rằng:

Câu hỏi phổ biến mà các ứng viên tài năng thường đặt ra là:

“Chế độ đãi ngộ (lương, thưởng…) củ Cà rốt bên đó thế nào?”

Sau khi trả lời câu hỏi này, nếu “củ Cà rốt” tôi đưa ra to hơn ngon hơn, thì tỷ lệ ứng viên tài năng đồng ý nhận việc rất cao (khoảng 82%).

Tức là: “Người ta đến với bạn là vì củ Cà rốt”. Khi thu hút và chiêu mộ nhân tài hãy tập trung vào đó!

Giai đoạn 2010 – 2014, tôi làm về quản lý hiệu suất và chính sách nhân sự, triển khai rất nhiều chương trình đãi ngộ cho cán bộ nhân viên, tôi phát hiện ra rằng:

Có sự khác biệt giữa 3 nhóm nhân viên:

Nhóm #1 – Nhân tài (chiếm khoảng 20% nhân sự của tổ chức):

Nguồn động lực chính của những nhân tài trong tổ chức chính là Cảm hứng. Họ làm việc vì muốn khám phá điều gì đó mới mẻ (sáng kiến mới, vai trò mới, dự án mới…) hoặc họ muốn đóng góp vào điều gì đó lớn hơn chính bản thân họ (mục tiêu, tầm nhìn, sứ mệnh… của tổ chức).

Vì vậy, đối với các nhân tài, hãy cho họ nguồn Cảm hứng!

Nhóm #2 – Nhân sự phổ thông (chiếm khoảng 70% nhân sự của tổ chức):

Nguồn động lực chính của những nhân viên này chính là các củ Cà rốt. Họ không thực sự hứng thú và nỗ lực với nguồn Cảm hứng của tổ chức, cảm hứng chỉ là một chút gia vị nhỏ đối với họ. Chủ yếu họ cố gắng làm việc để đạt được các củ Cà rốt to hơn và ngon hơn.

Vì vậy, đối với đa số CBNV, hãy cho họ các củ Cà rốt!

Nhóm #3 – Nhân sự cá biệt (chiểm khoảng 5% – 10% nhân sự của tổ chức):

Đây là những người đang không hài lòng, thậm chí là bất mãn, với tổ chức. Nguồn động lực chính để họ ở lại và làm việc là cây Gậy. Họ chỉ đang cố gắng giữ mình an toàn, tránh khỏi những hình phạt và kỷ luật, hoặc tránh bị giảm/mất các khoản đãi ngộ hiện tại họ đang được nhận.

Ứng xử với nhóm này là khó nhất, vì có nhiều nguyên nhân dẫn đến sự bất mãn, cách ứng xử phổ biến là:

• Cho khung thời gian để cải thiện (thường là từ 3 – 6 tháng).
• Và giám sát bằng các cây Gậy.

Ông chủ: Gậy, Cà rốt và Cảm hứng

Khám phá cuối cùng, sau khi làm việc và tư vấn tại nhiều doanh nghiệp, tôi phát hiện ra hệ thống tạo động lực của tổ chức bị ảnh hưởng rất lớn từ quan điểm/phong cách của người lãnh đạo.

• Lãnh đạo có quan điểm “Kiểm soát”, thì hệ thống động lực của doanh nghiệp thường thiên về cây Gậy (khai thác nguồn động lực Sợ hãi của nhân viên).
• Lãnh đạo có quan điểm “Cạnh tranh”, thì hệ thống động lực của doanh nghiệp thường thiên về củ Cà rốt (khai thác nguồn động lực Ham muốn của nhân viên).
• Lãnh đạo có quan điểm “Tạo sự khác biệt”, thì hệ thống động lực của doanh nghiệp thường thiên về Truyền cảm hứng (khai thác nguồn động lực Cảm hứng của nhân viên).

Tất nhiên, đây là thống kê số lớn, luôn có các trường hợp đặc thù (nhưng ít).

Cuối cùng, dù doanh nghiệp đi theo hướng nào (trong 3 hướng trên), thì hệ thống tạo động lực phải có đủ cả 3 yếu tố. Mấu chốt là: Lựa chọn ra 1 yếu tố làm nguồn động lực chủ đạo của doanh nghiệp.

• Người ta đến với bạn vì củ Cà rốt.
• Người ta nghe lời bạn vì cây Gậy.
• Nhưng họ nhiệt tình cống hiến là vì Cảm hứng.